Gutun hau idatzi dut Agustina Pontestak argitaratutakoari erantzunez. Ez Agustinari zuzenean (edo bakarrik) erantzuteko, baizik eta gure herriaren zati handi batek Partaideko ikastolen inguruan duen ustea behingoz desmuntatzeko. (Ez dezagun inoiz ahaztu gure herrialdeetan euskalduntzearen alde lan handia egin duten eta egiten duten ikastola publikoak ere badaudela).
Niri ere egokitu zait, adinagatik, frankismoaren azken urteak umetan bizitzea, eta nire bizitzako hurrengo urteetako herri-borrokak lehen pertsonan bizitzea. Horien artean, Euskal Herri erabat euskalduna lortzeko borroka. Urte askotan eta arlo askotan egindako borrokak. Eremu pertsonalean, ni neu euskaldunduz eta nire alabak euskalduntzen. Eta kalean euskararen aldeko era guztietako borrokak babesten, garai hartan Euskal Herrian ikastolek egiten zituztenak barne. Ikastolei gure denborarekin, diruarekin… lagundu genien, eta ez naiz damutzen. Horixe eskatzen zuten garai zail haiek. Euskara arriskuan zegoen eta ikastolak funtsezko parte izan ziren susperraldian, zalantzarik gabe.
Agustinak bere artikuluan dioen bezala, herriaren partaidetzak, auzolanak, urte horietan mobilizatu ginen milaka abertzale eta euskaltzaleren gogo eta indarrak ikastolek indarra hartzea ahalbidetu zuen, eta gure hizkuntza belaunaldi berriei transmititzeko beharrezkoak diren hezkuntza tresnak ematea ahalbidetu zigun.
Baina geldirik ez geratzeko adostasuna ere bazegoen. Ikastolen mugimenduak berak ere gogor aldarrikatzen zuen sistema publiko eta euskalduna izateko beharra. Hala oihukatzen genuen indarrez 1987ko Zornotzako Ibilaldi hartan: Gure gogoa, euskal eskola publikoa. Oso ondo gogoratzen dut, joan nintzen lehena izan zelako. Edo hurrengo urtean Arrigorriagan, eskola publiko baten alde etengabe kantari. Ez al dugu ahaztu gure ordezkari politikoei egindako eskakizun hori?
Baina denbora aurrera doa, eta jende askoren lanari esker lortu da EAEko hezkuntza publikoan D eredua praktikan hegemonikoa izatea. Hori dela eta, ikasleen euskalduntze-faktore nagusia Euskal Eskola Publikoa da, argi eta garbi; izan ere, XXI. mendeko ikastolen eragina ez da egungo hezkuntza-sistemaren %13ra iristen, eta, horrela, ezinezkoa da egungo euskalduntze-mailei eustea. Datuek ez zuten gezurrik esaten 1987an, ezta 2022an ere. Orain, EAJ eskola publikoa desegiten saiatzen ari da, eskola pribatuei argi eta garbi mesede egiteko, auzo-lotsa ematen duten hezkuntza-kontzertuen bidez. Hezkuntzako patronalei mesede eginez, batez ere katolikoei.
Agustina Pontestaren gisakoek egin duten lana miresgarria da, baina garaiak aldatu egin dira, eta ezin dugu patronalen esku utzi gure herriaren euskalduntzea.
Amaitzeko, adierazi nahi nuke Euskal Eskola Publikoaren aldeko herri-mugimenduetatik ez dugula inoiz irainik erabili, eta are gutxiago Partaideko ikastolekin. Beti eztabaidatu dugu datuak ematen. Baina, era berean, irmotasunez eta duela gutxi arte Ikastolek beraiek partekatzen zituzten argudioak defendatuz egin dugu. Bitxia da nola Euskal Eskola Publikoari baliabideak kentzen dizkioten hezkuntza-itunak amaitzea eskatzen dugun bakoitzean ez dugun inoiz erantzunik jasotzen Euskal Herriko hezkuntza pribatuko ordezkari gehienen aldetik (Kristau Eskola). Ikastolen ordezkariak irakaskuntza pribatua defendatzeko nahikoa eta sobera duelako izango da, itunpeko eskola osoaren eta bere patronalen bozeramaile bihurtuta. Eta gauzak horrela daude gaur egun: eskola pribatuek segregazioa sortzen dute, elitismoa bultzatzen dute, eta, jakina, gehienak gure herriaren euskalduntzean atzerapausoa dira.
Itunpeko sarearen parte diren ikastetxe batzuk salbatzeko osotasuna defendatzea akats historikoa da. Gora Euskal Eskola Publikoa! Pribatizaziorik ez!
Eta bukatzeko, Baldin Bada taldearen esaldi batekin bukatuko dut: «Zirt zart, eskola euskaldun publiko bat».
Javier Iglesias (Gasteizko Euskal Eskola Publikoaren Aldeko Plataforma)
